Piotr Bienias
Ostra zatorowość płucna to mogące zagrażać życiu schorzenie, które polega na zwężeniu lub zamknięciu tętnic płucnych przez docierający do nich z prądem krwi materiał zatorowy, którym są najczęściej skrzepliny (czyli zakrzepy) pochodzące z układu żylnego kończyn dolnych i miednicy. Dlatego też ostrą zatorowość płucną traktujemy jako jedną z postaci klinicznych szerzej rozumianej jednostki, czyli żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, w skład której wchodzi także zakrzepica żył głębokich. Zator tętnicy płucnej to choroba częsta, która jest trzecią najczęstszą przyczyną zgonów sercowo-naczyniowych (po zawale serca i udarze mózgu).
W ostrej zatorowości płucnej serce nie jest w stanie efektywnie pompować krwi do całych płuc, co może skutkować pogorszeniem wymiany gazowej oraz utrudnieniem powrotu krwi z płuc do lewej komory serca a później przez aortę do całego organizmu. Choroba przybiera różne oblicza, może mieć postać łagodną lub bezpośrednio zagrażającą życiu. Ale nawet postacie początkowo łagodne lub wręcz bezobjawowe, z biegiem czasu doprowadzą do pogorszenia stanu pacjenta, o ile nie zostanie włączone właściwe leczenie.
Zatorowość płucna bywa trudna do rozpoznania, a objawy mogą być mylące i kojarzone z innymi schorzeniami internistycznymi i kardiologicznymi, co dotyczy zarówno osób młodych, jak i w podeszłym wieku. Choroba może się objawiać jako problemy z oddychaniem, bóle w klatce piersiowej, suchy kaszel, zasłabnięcie lub omdlenie. Nierzadko mylnie rozpoznawana jest infekcja dróg oddechowych i stosowany antybiotyk, co nie przynosi poprawy. Objawy zatorowości płucnej często występują łącznie z objawami zakrzepicy żylnej (ból i/lub obrzęk podudzi), ale nie zawsze tak jest.
Zatorowość płucna może się ujawnić bez czynników ryzyka (mówimy, że jest idiopatyczna). W większości przypadków do choroby dochodzi jednak, gdy wystąpią czynniki sprzyjające powstawaniu zakrzepów w układzie żylnym. Takich czynników jest bardzo dużo, niektóre są bardzo silne a inne słabsze. Do najważniejszych stanów, które usposabiają do wystąpienia zatorowości płucnej wymienia się: przebycie dużego urazu zwłaszcza z towarzyszącymi złamanymi kości, niektóre operacje ortopedyczne, aktywną chorobę nowotworową, długotrwałe unieruchomienie (w wyniku choroby lub długotrwałych podróży), stosowanie niektórych preparatów hormonalnych oraz starszy wiek oraz wiele innych. U osób, u których w przeszłości zdiagnozowano zatorowość płucną lub zakrzepicę żył głębokich, ryzyko ostrej zatorowości płucnej jest również znacznie zwiększone.
Zatorowość płucną można skutecznie leczyć, ale właściwą terapię lekarz może zastosować tylko u osób z potwierdzoną chorobą lub jej bardzo wysokim prawdopodobieństwem. Dlatego kluczowa jest wiedza wśród pacjentów na temat objawów choroby, a zwłaszcza znajomość czynników sprzyjających jej występowaniu. Tylko wówczas pacjent zacznie aktywnie szukać fachowej pomocy medycznej.
W przypadku podejrzenia zatorowości płucnej diagnostykę trzeba przeprowadzić w trybie pilnym w szpitalu, najczęściej na oddziale ratunkowym. Badaniem potwierdzającym lub wykluczającym zatorowość płucną jest przeprowadzana w ciągu kilku minut tomografia komputerowa naczyń płucnych z podaniem kontrastu (rzadziej wykonuje się scyntygrafię płuc a wyjątkowo bezpośrednią arteriografię tętnic płucnych). Konieczne w diagnostyce są również określone badania laboratoryjne krwi, EKG i badanie usg serca czyli echo serca. Warto pamiętać, że RTG klatki piersiowej czy oznaczenie stężenia D‑Dimeru mogą być pomocne w procesie diagnostycznym, ale same nie pozwalają jednoznacznie ustalić rozpoznania.
Zatorowość płucna to nie koniec świata!
Przebycie zatorowości płucnej nie oznacza, że nie wrócimy do prawie normalnego życia i w większości przypadków tak jest. Przede wszystkim należy stosować się do zaleceń lekarskich, których celem jest przywrócenie prawidłowego krążenia w płucach. W tym celu lekarz stosuje różne preparaty przeciwkrzepliwe dostosowane indywidualnie do pacjenta. Leki te mają na celu doprowadzenie do rozpuszczenia obecnych w krążeniu płucnym skrzeplin i zapobieganie powstawania kolejnych. Niekiedy leki te można stosować przez kilka miesięcy, niekiedy trzeba je przyjmować do końca życia (o czym decyduje wyłącznie lekarz). Leki przeciwkrzepliwe mogą wywoływać objawy niepożądane, z których najpoważniejsze to krwawienia (od drobnych i łagodnych po ciężkie i zagrażające życiu). Aktualnie dostępne są coraz bardziej bezpieczne leki przeciwkrzepliwe, ale ryzyko krwawień nie znika nigdy. Ważne by pamiętać, że samowolne zaprzestanie stosowania leczenia przeciwkrzepliwego doprowadzi do nawrotu choroby.
Ryzyko wynikające ze schorzenia nie musi być takie samo u każdego pacjenta, co oznacza, że do choroby należy podejść indywidualnie, regularnie kontrolując stan zdrowia i stosując się do zaleceń lekarskich.
Więcej o ostrej zatorowości płucnej można znaleźć na stronie internetowej działającej pod patronatem Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego https://copozatorze.pl/