COVID-19 a choroby sercowo-naczyniowe u dorosłych
Piotr Bienias
COVID-19 to choroba wywoływana przez koronawirusa SARS-CoV-2. Osoby zakażone mogą być zupełnie bezobjawowe albo mieć różnie nasilone objawy, od łagodnych po zagrażające życiu. Objawy COVID-19 z ostatniej fali epidemii w 2022 roku były u większości pacjentów zazwyczaj znacznie bardziej łagodne, niż te obserwowane w latach 2020-21. Poważne symptomy COVID-19 to najczęściej dolegliwości ze strony układu oddechowego takie jak:
Te same objawy mogą występować u pacjentów z chorobami serca i naczyń, a zwłaszcza z ostrą zatorowością płucną lub ostrymi zespołami wieńcowymi, rzadziej z zapaleniem mięśnia sercowego. Co więcej, COVID-19 istotnie zwiększa częstość powikłań zakrzepowych we krwi, a to skutkuje częstym współwystępowaniem w przebiegu tej infekcji ostrej zatorowości płucnej lub zakrzepicy żył głębokich kończyn dolnych.
Dlatego nagłe pogorszenie stanu ogólnego u osoby chorującej na COVID‑19, a zwłaszcza wystąpienie takich objawów jak szybki puls, niskie ciśnienie tętnicze, zasłabnięcie, omdlenie, nagłe nasilenie duszności (zwłaszcza z obniżeniem mierzonej pulsoksymetrem saturacji przezskórnej), powinny nasuwać podejrzenie ostrej zatorowości płucnej. Konsekwencją COVID-19 może być również wystąpienie niewydolności serca lub zaburzeń rytmu serca oraz niedokrwiennych udarów mózgu. Należy podkreślić, że powikłania kardiologiczne mogą również stanowić istotny problem w grupie ozdrowieńców i w uzasadnionych przypadkach należy przeprowadzić odpowiednią diagnostykę, zwłaszcza badanie echokardiograficzne serca.
W przypadku podejrzenia żylnej choroby zakrzepowo‑zatorowej w przebiegu COVID‑19 właściwą diagnostykę przeprowadza lekarz w warunkach szpitalnych. W związku z uogólnioną reakcją zapalną u chorych z COVID-19 często stwierdza się we krwi podwyższone stężenie D‑dimeru, natomiast prawidłowe stężenia tego parametru wykluczające zakrzepicę występują rzadko. Nie należy samodzielnie interpretować uzyskanych wyników D-Dimerów bez skonsultowania tego z lekarzem.
W świetle aktualnych polskich wytycznych nie zaleca się stosowania profilaktyki przeciwzakrzepowej u większości osób z łagodnym, niewymagających hospitalizacji przebiegiem COVID-19. W niektórych sytuacjach lekarz może zalecić stosowanie profilaktyki farmakologicznej u chorych nieleczonych preparatami przeciwkrzepliwymi przed zachorowaniem na COVID-19, a jednocześnie po przebytej zakrzepicy żylnej lub zatorowości płucnej w przeszłości, z chorobą nowotworową, po niedawno przebytej dużej operacji lub urazie kończyny dolnej, dużą otyłością, w wieku > 70 lat lub z wysokim stężeniem D-dimeru. Zawsze jednak decyzje o tym podejmuje lekarz.
Warto pamiętać, że w czasie leczenia COVID‑19 w domu:
W większości przypadków hospitalizowanych pacjentów stosuje się profilaktykę przeciwzakrzepową heparyną drobnocząsteczkową w zastrzykach podskórnych w standardowych lub nieco większych dawkach. Leczenie to powinno być następnie przedłużone przez okres co najmniej 7‑14 dni po wypisie ze szpitala. Z aktualnymi zasadami stosowania tromboprofilaktyki i leczenia przeciwkrzepliwego u dorosłych chorych hospitalizowanych z powodu COVID-19 można się zapoznać na stronach internetowych Naczelnej Izy Lekarskiej oraz Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego.
Ryzyko powikłań zakrzepowo-zatorowych po zastosowaniu szczepionek jest niezwykle małe a ryzyko wystąpienia powikłań zakrzepowo-zatorowych i ich następstw jest wielokrotnie większe w trakcie zachorowania na COVID-19. Uwzględniając tylko ten jeden element, korzyści z poddania się szczepieniom znacząco przewyższają potencjalne ryzyko wystąpienia powikłań. Pomimo braku formalnych rekomendacji można starać się, by osoba która w przeszłości przebyła jednorazowy epizod zatorowości płucnej lub zakrzepicy żylnej i obecnie nie jest leczona przeciwkrzepliwie, została zaszczepiona preparatem, który cechuje się najmniejszym ryzykiem sprowokowania nowej zakrzepicy. Nie ma również żadnych uzasadnionych medycznie przesłanek, by po szczepieniu stosować profilaktykę heparyną drobnocząsteczkową (nawet jednorazową dawką).